Kako nastaju rupe u asfaltu?
Nastanak rupa u asflatu je čest deformitet puteva na koje utiču razni faktori. Bitumen ima nizak hemijski afinitet (sklonost ka sjedinjavanju) sa agregatima, dok agregati imaju visok afinitet prema vodi. Iz tog razloga lepljenje bitumena za agregat može biti ozbiljno ugroženo kada se voda zadržava na površini agregata. Prisustvo vode na međi između bitumena i agregata je glavni uzrok stvaranja rupa i pojava pukotina i deformacije drumskih kolovoza.
U nastavku ćemo slikovito prikazati nastanak rupa na asfaltnim putevima, zatim ćemo odgovoriti na 2 pitanja. Prvo, da li se može uticati na to da se rupe ne pojavljuju na putevima? Drugo, kako se krpe rupe koje su se već pojavile?
Rupe na asfaltu
Klasična fleksibilna kolovozna konstrukcija, odnosno asflatni putevi sastavljeni su od:
- asfaltnih slojeva – zastor (habajući i vezivni sloj) i gornje podloge (najčešće bitumeneniziranih materijala – BNS);
- gornje podloge nevezanog agregata (drobljeni kameni agregat);
- donje podloge od nevezanog agregata (peskovito-šljunkoviti ili peskoviti materijali, u nedostatku ovih materijala primenjue se drobljeni kameni agregat);
- posteljice ili planuma (sloj na vrhu postojećeg nasipa ili useka).
Oformljena pukotina u asfaltnom zastoru
Prvo oštećene asfaltnog zastora, koje vodi do rupe na asfaltu, je uglavnom pukotina.
Delovanje vode
Vremenom, dolazi do delovanja vode koja u početku ispunjava pukotinu, zatim dolazi do ispunjavanja nevezanog materijala iz slojeva ispod asfaltnog.
Gubitak nosivosti u kolovoznoj konstrukciji
U otvoru kolovozne konstrukcije ispod asfaltnog sloja, dolazi do akumulacije vode. To dovodi do opadanja nosivosti slojeva kolovozne konstrukcije, a samim tim i do gubitka neophodog oslonca za asfaltni sloj.
Širenje oštećenja
Kolovozna konstrukcija slabi i dolazi do nastanka novih pukotina, njihovog otvaranja i omogućavanja vodi da prodre još dublje. Sve to dovodi do daljeg slabljenja nosivosti, koje vodi do potpunog sloma kolovozne konstrukcije.
Da li se može uticati na to da se rupe ne pojavljuju na putevima?
Rupe na asfaltu najčešće nastaju zbog vlage, dejstva ciklusa mržnjenja i otapanja, saobraćaja, nedovoljne nosivosti u podlozi ili kombinovanog dejstva navedenih faktora. Pored toga što spoljni atmosferski uticaji i saobraćaj utiču na pojavu rupa na putu, drugi razlozi su i nepravila i neodgovaruća upotreba materijala, kao i samo izvođenje radova.
Opravka rupa je neophodna u svim situacijama gde one ugrožavaju bezbednost. Kvalitetno napravljen put ima mnogo manje šanse za pojavu rupa, kao i za pojavu drugih deformacija koje nastaju na kolovoznoj površini. Dakle, moguće je delovati preventivno povećanjem kvaliteta ugrađenog asfalta, što će znatno odložiti pojavu svih vrsta deformiteta.
Kako se tretiraju rupe na asfaltu koje su se već pojavile?
Rupe na asfaltu se javljaju pri svim nivoima saobraćajnog opterećenja i na svim kategorijama puteva. Krpljenje rupa se izvodi u okviru redovnog održavanja, pod normalnim uslovima (toplo i suvo), ali i kao hitna intervencija pod teškim uslovima. Savremeni materijali i oprema treba da omoguće krpljenje rupa u opsegu temperatura od 38°C do -18°C.
Popravka se obavlja u zimskom i prolećnom periodu. Tokom zimskog perioda kada vladaju niske temperature, osnovni materijal je zamrznut, ima dosta vlage, a moguća je i pojava ciklusa mržnjenja i otapanja. U proleće je osnovni materijal vlažan i mekan, a moguća je i pojava ciklusa mržnjenja – otapanja.
Krpljenje rupa u zimskim uslovima radi se u periodima topljenja snega, kada ekipe za zimsko održavanje prestanu sa primenom plugova, abrazivnih sredstava ili soli. Toplije vreme pruža uslove za krpljenje rupa, ali takođe i za njihovo nastajanje. Vek trajanja zakrpa rađenih u zimskom periodu je do nekoliko meseci. Cilj zimskog krpljenja nije da se trajno popravi oštećenje, nego da se što pre omogući prohodnost i bezbednost.
Krpljenje koje se obavlja u prolećnom periodu ima znatno duži vek trajanja u odnosu na zimska krpljenja. Cilj je da zakrpa traje isto koliko i okolni kolovoz
Krpljenje asfalta po hladnom ili toplom postupku?
Krpljenje asfalta sa toplim asfalt betonskim mešavinama, koje je kod nas je još rasprostranjeno, u inostranstvu skoro da je napušteno. U evropskim zemljama i drugim razvijenijim delovima sveta, krpljenje se vrši sa materijalima spravljenim po hladnom postupku i postupcima krpljenja raspršivanjem – injektiranjem (ubrizgavanjem).
Krpljenje asfalta po hladnom postupku
Za opravku rupa u kolovozima sa mešavinama spravljenim po hladnom postupku koristi se više tipova mešavina.
Prvi tip mešavina spravljenih po hladnom postupku se proizvodi u asfaltnim bazama. Koriste se raspoloživi agregati i veziva, bez razmatranja kompatibilnosti ili očekivanog kvaliteta.
Drugi tip mešavina pripremljenih po hladnom postupku proizvodi se prema tehničkim uslovima propisanim od strane organizacija koje će ih i koristiti. U tehničkim uslovima se uglavnom nalaze preporuke o tipu agregata i odgovarajućem vezivu (kompatibilnosti veziva i agregata), kao i kriterijumi o kvalitetu mešavine za krpljenje. Preporuka je da se rade probne mešavine pre proizvodnje veće količine.
Treći tip mešavina spravljenih po hladnom postupku su proizvodi zaštićeni licencama. Najčešće ih proizvode lokalne asfaltne baze sa posebno modifikovanim vezivom. Ova veziva proizvode specijalizovane firme, a na osnovu podataka o lokalnim agregatima, projektovanim mešavinama i tehničkim uslovima. Ovi materijali (kao i ostali materijali spravljeni po hladnom postupku) mogu da se proizvedu u većoj količini i kasnije skladište ili pakuju u džakove zbog lakšeg rukovanja na terenu. U metodi ugradnje raspršivanjem – injektiranjem najčešće se koristi ovaj treći tip mešavina (investitor kontroliše agregat, vezivo i mešavinu).
Pravljenje hladnog asfalta po toplom postupku
Hladni asfalt se proizvodi u asfaltnom postrojenju niske temperature mešanjem bitumena, odabranih agregata i aditiva Fluks VE, koji garantuje hladnu obradivost. Tako napravljenja mešavina može se pakovati u džakove i koristiti po potrebi. Nakon punjenja rupe hladnim asfaltom, put je odmah prohodan. Asfalt se brzo stvrdne prolaskom saobraćaja.
Preporuka je da se rupa očisti (izduva prašina), premaže emulzijom za adheziju i nakon toga popuni mešavinom za hladno krpljenje. Praksa je pokazala da krpljenje ovom metodom (i predloženom mešavinom) može da produži rok zakrpe na dve godine.
Krpljenje asfalta po hladnom postupku korišćenjem 100% grebanog asfata
Najjedostavniji i najisplativiji metod je hladno krpljenje sa 100% recikliranim asfaltom (RAP) uz produžen vek trajanja zakrpe.
Krpljenje asfalta u hladnom periodu uglavnom podrazumeva privremeno krpljenje i cilj je da se zakrpa održi do proleća kako bi se mogla krpiti po toplom postupku. Sada to više nije slučaj. Moguće je produžiti vek zakrpe po hladom postupku do čak dve godine i to upotrebom regeneratora NANO. Najveća prednost ovog načina krpljenja je u tome što se koristi sa 100% reciklirani asfalt. Regenerator deluje tako da regeneriše, odnosno ponovo aktivira bitumen iz grebanog asfalta. Ukoliko je reciklirani asfalt star i veoma oksidovan potrebno je dodati samo malo veću količinu ovog aditiva. Krpljenje rupa po ovom postupku ne samo da povećava kvalitet zakrpa, nego ima i finansijske prednosti (povoljnije je od klasičnog krpljenja po hladnom postupku).
Kao i sa aditivom Fluks VE, preporuka je da se rupa očisti (izduva prašina), premaže emulzijom za adheziju i nakon toga popuni mešavinom za hladno krpljenje. Nakon toga, put je odmah prohodan za saobraćaj.
